مرحوم دکتر ابوالفضل قاضی شریعت‌پناهی وکتاب سال حقوقی

دکتر ابوالفضل قاضی شریعت‌پناهی مؤلف کتاب «حقوق اساسی و نهادهای سیاسی»دکتر قاضی در سال 1310 ش در شهرستان سمنان به دنیا آمد؛ و بعد از گذراندن دورة ابتدایی و متوسطه وارد دانشگاه تهران شد و در رشتة حقوق لیسانس گرفت. سپس برای ادامة تحصیل به خارج از کشور سفر کرد و از دانشگاه ژنو در رشته حقوق به دریافت درجة فوق لیسانس و دکتری نایل آمد. ایشان همچنین از کشور فرانسه گواهی‌نامة پایان کار مدرسة ملی اداری را نیز دریافت کرده است.  اساتید مهم دکتر قاضی در ایران عبارتند از: مرحومان دکتر سیدعلی شایگان، دکتر موسی عمید و استاد محمود شهابی. و در خارج عبارتند از: پروفسور بورکن، پروفسور گراون، پروفسور رویلند دوکلری و پروفسور باتّلی.  دکتر ابوالفضل قاضی در طول خدمات علمی و فرهنگی عهده‌دار مشاغل زیر بود: معاونت دانشکده حقوق و علوم سیاسی، معاونت آموزشی دانشگاه شهید بهشتی، وزیر علوم و آموزش عالی و در حال حاضر مدیر گروه حقوق عمومی دانشگاه تهران.  آثار ایشان عبارت اند از:  1- ترجمة اصول و علم سیاست تألیف پروفسور دو ورژه  2- ترجمة جامعه‌شناسی سیاسی تألیف پروفسور دو ورژه  3- ترجمة جامعه‌شناسی حقوق تألیف پروفسور هانری لوی بردل  4- ترجمة شهروند و دولت تألیف پروفسور رنه په لو  5- ترجمة حقیقت به سختی بند بود تألیف رنه فلوریو  6- تألیف رمان حقوقی  7- تألیف در پیشگاه حقیقت  8- تألیف حقوق اساسی و نهادهای سیاسی (کتاب برگزیدة سال)  9- تألیف برای یک قانون اساسی بهتر  10- مقالات متعدد در مجلات    آشنایی با کتاب «حقوق اساسی و نهادهای سیاسی» حقوق اساسی و نهادهای سیاسی (جلد اول)/ دکتر ابوالفضل قاضی شریعت‌پناهی . ـ تهران: دانشگاه تهران، موسسه انتشارات و چاپ، ۱۳۶۸، بیست و چهار، ۷۹۰ص. کتابنامه: ص. ۷۸۱-۷۸۸ کتاب حاضر مشتمل بر پنج دفتر و هر دفتر شامل چندین بخش است که مبانی و کلیات حقوق اساسی، در آن مورد بحث قرار گرفته است. مطالب کتاب جدید و تجزیه و تحلیل‌ها علمی و مستند است.  توجه به حقوق سایر کشورها، بررسی و تطبیق حقوق مکتوب و مدوّن و رسمی با اجرای آن در عمل، از دیگر ویژگیهای این کتاب تحقیقی است.

درآمد: شاید تمام دانشجویان دوره کارشناسی حقوق با دکتر ابوالفضل قاضی شریعت‌پناهی آشنا نباشند اما هیچ دانشجوی کارشناسی ارشد و دکتری حقوق عمومی نیست که با آثار و نوشته‌های این استاد فرهیخته به ویژه دو کتاب ارزشمند «بایسته‌های حقوق اساسی» و «حقوق اساسی و نهادهای سیاسی» آشنا نباشد. دکتر قاضی، اگر پدر حقوق اساسی و شاید هم حقوق عمومی ایران نباشد، بی‌تردید یکی از چند فرد تأثیرگذار در زمینه حقوق اساسی و حقوق عمومی بوده و است. هنوز که هنوز است هیچ کتابی در زمینه کلیات حقوق اساسی نمی‌تواند ادعای برابری با کتاب بایسته‌های حقوق اساسی وی را داشته باشد و کتاب «حقوق اساسی و نهادهای سیاسی» همچنان خواندنی و نو است. دکتر قاضی نویسنده‌ای اندیشمند و مترجمی توانمند بود که با ترکیب این دو ویژگی آثار ماندگاری را از خود به جای گذاشت. اگرچه می‌توان حدس زد که بخش زیادی از کتاب حقوق اساسی و نهادهای سیاسی برگرفته از منابع خارجی باشد اما نثر این کتاب چنان شیوا و روان است که هیچ کس برای لحظه‌ای چنین گمانی نمی‌برد. دکتر قاضی چنان می‌نویسد که می‌اندیشد. آن چه که بر قلم او جاری شده آن چیزی است که از صافی ذهن او گذر نموده است. دریغ و شوربختی آن است که چنین استاد فرزانه‌ای هیچ اثر و نوشته‌ای در تحلیل و بررسی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران ندارد. به راستی چرا دکتر قاضی با وجود این که نزدیک به دو دهه اعمال و کاربست قانون اساسی جمهوری اسلامی را از نزدیک تجربه کرد هیچ‌گاه انگیزه‌ای برای دست به قلم بردن و نوشتن درباره قانون اساسی مزبور پیدا نکرد؟ تصور این که وی هرگز چیزی درباره قانون اساسی جمهوری اسلامی ننوشته باشد تصوری آزاردهنده و باورنکردنی است ولی از قرار معلوم باید آن را باور کرد. اکنون سال‌های زیادی می‌گذرد که دکتر قاضی در میان ما نیست- و من افسوس می‌خورم که چرا دیدار این استاد فرزانه را از دست دادم- و لابد اگر نوشته یا اثری از وی در مورد قانون اساسی جمهوری اسلامی وجود می‌داشت تاکنون به نحوی در دسترس علاقه‌مندان قرار می‌گرفت. دکتر قاضی شخصیت تکرارناشدنی در حقوق اساسی ایران بود. روحش شاد و خدایش بیامرزاد! در زیر زندگی‌نامه این استاد فرزانه که در کتاب «شرح حال تخصصی استادان و دانشیاران کشور (جلد سوم)» آمده است به نقل از پایگاه فرهنگی و اطلاع‌رسانی راسخون می‌آید.

سال تولد: 1310، مرتبه علمى: استاد، رشته: حقوق عمومى، دانشکده: حقوق و علوم سیاسى، دانشگاه: تهران خلاصه شرح حال تخصصى سوابق تحصیلى: کارشناسى حقوق از دانشکده حقوق و علوم سیاسى و اقتصادى دانشگاه تهران، کارشناسى ارشد و دکتراى حقوق از دانشگاه ژنو سوئیس، دوره عالى در مدرسه ملى ادارى پاریس E.N.A با بورس سازمان ملل متحد، دوره حقوق بشر و توسعه اقتصادى در چند کشور اروپائى. مرتبه علمى: پس از طى مراحل استادیارى و دانشیارى، ارتقاء به درجه استادى دانشکده حقوق و علوم سیاسى دانشگاه تهران. زمینه‏هاى علمى و تحقیقاتى: تدریس دروس: مبانى و کلیات حقوق اساسى، حقوق اساسى تطبیقى، نظامهاى انتخابات، مبانى حقوق عمومى، راهنمائى، مشاوره و نظارت بر 8 پایان‏نامه کارشناسى ارشد و دکترا. تألیفات تعداد تألیفات (نگارش یا ترجمه کتاب) به زبان فارسى: 11 تعداد تألیفات (نگارش یا ترجمه کتاب) به زبان خارجى: 2 زمینه علمى تألیفات: حقوق اساسى، حقوق عمومى، جامعه‏شناسى سیاسى، مبانى علم سیاست، جامعه‏شناسى حقوق، تاریخ و ادبیات. مقالات تعداد مقالات به زبان فارسى: 7، تعداد مقالات به زبان خارجى: 2 زمینه علمى مقالات: حقوق و علوم سیاسى. فرزند سیدهادى، در 1310 در سمنان متولد شد. بعد از انجام تحصیلات ابتدائى و متوسطه وارد دانشکده‏ى حقوق دانشگاه تهران شد و درجه‏ى لیسانس در حقوق قضائى گرفت و براى ادامه‏ى تحصیل به سوئیس رفت و دکتراى علوم سیاسى از دانشگاه ژنو گرفت. پس از بازگشت به ایران، وارد سازمان برنامه شد و اولین شغل وى کارشناسى ارشد بود، بعد به معاونت دفتر نیروى انسانى سازمان منصوب گردید. در 1348 به وزارت کشور انتقال یافت و مدیرکل بودجه و تشکیلات آن وزارتخانه شد. در 1345 به عنوان دانشیار در دانشکده‏ى حقوق تهران اشتغال ورزید و چندى هم معاونت دانشکده‏ى حقوق را عهده‏دار بود. از دیگر مشاغل وى باید معاونت آموزشى دانشگاه ملى (شهید بهشتى) و معاونت اجتماعى وزارت کشور را نام برد. دکتر قاضى در اواخر مهرماه 1357 از طرف شریف‏امامى به کابینه دعوت شد و به وزارت علوم و آموزش عالى منصوب گردید. وى این سمت را مشروط بر عدم مداخله‏ى فرماندارى نظامى در دانشگاه پذیرفت، ولى متاسفانه نظامیان در روز 13 آبان به دانشگاه تهران هجوم بردند و دانشجویان را مجروح و مقتول ساختند و فیلم آن نیز از تلویزیون پخش شد. دکتر قاضى به عنوان اعتراض به عمل دولت، از کابینه کناره‏گیرى کرد. صاحب ترجمه، تالیفات و ترجمه‏هاى زیادى دارد که از تالیفات او حقوق اساسى و نهادهاى سیاسى و قانون اساسى بهتر را مى‏توان نام برد. از ترجمه‏هاى او جامعه‏شناسى، اصول علم سیاست، جامعه‏شناسى حقوق و شهروند و دولت مورد استفاده دانش‏پژوهان مى‏باشد. دکتر قاضى شریعتمدارى در سال 1376 در تهران به بیمارى سرطان درگذشت.

فعالیتها:  •سیاست  • قضاوت، حقوق، علوم سیاسی

پی‌نوشت:

1. از قرار معلوم کتاب «حقوق اساسی و نهادهای سیاسی» دکتر قاضی به عنوان کتاب سال جمهوری اسلامی برگزیده شده است. برای دیدن پیوند مربوط به معرفی دکتر قاضی در پایگاه اطلاع‌رسانی کتاب سال اینجا را کلیک کنید.

2. دکتر قاضی، صرف‌نظر از حقوق، علاقه زیادی به زبان و ادبیات فارسی داشت و شاعر نیز بود. استفاده از واژگان فارسی در کتاب‌های دکتر قاضی بسیار به چشم می‌خورد.