برائت از مشرکین در آیات قرآن و سیره پیامبر (ص)

برائت از مشرکین، تعبیری قرآنی به مفهوم بیزاری و اجتناب از مشرکین و دشمنان مسلمانان و قطع پیوند با آنها است. توسّعاً به فعالیتهایی که در بُعد سیاسی حج به صورت اجتماعی انجام می گیرد نیز اطلاق می شود. در آیات مختلف قرآن گذشته از نکوهش شدید «شرک» و مشرکان و بیان عاقبتِ شوم آنها، تأکید بر ضرورت گسستن پیوند از مشرکان و توصیه جدّی به مقابله با آنان (1) و به برائت انبیاء از مشرکان و اعلان بیزاری آنها از «شرک» و «موضوع له شرک» تصریح شده است(2). نمونه بارز اعلام برائت از مشرکان حضرت ابراهیم (ع ) و یارانش بودند که قاطعانه برائت خود را از مشرکان و بتهای آنها اعلام داشتند(سوره ممتحنه، آیه 4). اِسناد عمل برائت در این آیات به پیامبران ، این نکته را افاده می کند که این عمل علاوه بر صبغه اعتقادی، جنبه سیاسی و حقوقی و اجتماعی نیز دارد و با تعیین مشی و رفتار بیرونی مؤمنان، موحّدان را از مشرکان و کافران متمایز می کند. بویژه آنکه در کتب لغت نیز «برائت» را به معنای بیزاری و اجتناب و گسستن پیوند و ارتباط دانسته اند. پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران (1357 ش )، امام خمینی نیز با توجه به موقعیت خطیر جهان اسلام در دنیای کنونی، بار دیگر جنبه های اعتقادی و اجتماعی حج را متذکر و خواستار بهره گیری از این همایش بزرگ سال برای بیان مسائل و حلّ مشکلات جهان اسلام شد. امام خمینی (ره ) در عید قربانِ نخستین حج پس از پیروزی انقلاب اسلامی (30 آبان 1358)، در پیامی به حجاج به تحلیل جامعی از کعبه و حج مبادرت کردند و آن را محل نشر توحید و نفی شرک دانستند. تأکید ایشان بر این نکته بود که کعبه خاستگاه اصلی ندای توحید و مرکز شکستن بتها در سراسر جهان است و بنابر آیات قرآنی(سوره حج، آیه 27) تطهیر آن از همه ناپاکیها و پلیدیها (سوره بقره، آیه 125) که بالاترین آنها شرک است، واجب است و سپس با اشاره به اعلان برائت از مشرکین (سوره توبه، آیه های 1، 3) و قیام حضرت مهدی موعود (عج) از کنار کعبه و دعوت مردم به توحید، نتیجه گرفت که همه بت شکنیها از کعبه سرچشمه گرفته و خواهد گرفت و امت اسلام نیز باید از این امر تأسی نمایند. (صحیفه امام خمینی (ره )، جلد 9، ص 221) حضرت امام(ره) حج اجتماعی و برائت از مشرکان را به یک روش خاص محدود نکرد، بلکه دغدغه اصلی و تأکید عمده او بر محتوای عمیق حج و استفاده از آن با اتکا بر توحید ناب و اجتناب از تمامی مظاهر شرک و تعلق و توکل به غیر خدا بود که می تواند منشأ حرکات و برکات بسیاری در جوامع اسلامی و همسویی و تلاش آنان برای احیای میراث و تمدن اسلامی شود. از نظر ایشان، مسلمانان باید در حج به صِرف صورت قناعت نکنند و از چنین کنگره عظیمی که امکان برپاییش برای هیچ مقام و دولتی ممکن نیست مگر اراده خدا، به نفع اسلام و مسلمین استفاده شود. موارد این استفاده را در قیام به قسط برای ادامه بت شکنیهای انبیاء حق، به هم پیوستن مسلمانان جهان و تحکیم وحدت آنها در مقابل طاغوتها و بررسی مشکلات مسلمانان و مشورت برای حل و فصل آنها می توان سراغ گرفت. خاستگاه اصلی دیدگاه امام خمینی(ره) در برائت از مشرکان، همان اصول تولّی و تبرّی بوده است. از نظر ایشان فریاد برائت از مشرکان مخصوص به زمانی خاص نیست و در هر سال باید تکرار شود و دفاع از مسلمانان نوعی برائت از مشرکین است. بدین ترتیب، بهره گیری صحیح از حج و برائت از مشرکان، رهایی از مرزهای اعتباری قومیت و ملیت و رسیدن آنها به وحدت ایمانی است و رهایی از اختلافهای درونی و جنگهای مذهبی و عطف نفرتها و دشمنی ها به دشمن مشترک را در پی دارد (همان ، ج 13، ص 18). آرى، حج درست و کامل، حج توحیدى، حجى که منبع عشق به خدا و مؤمنین و برائت از شیطانها و بتها و مشرکین باشد، رشد همه مشکلات امت اسلامى را ابتدا متوقف و سپس آن را مرتفع مى‌‌سازد و منشأ عزت اسلام و شکوفایى زندگى مسلمین و استقلال و آزادى کشورهاى اسلامى مى‌‌شود.(3) پی نوشت: 1. سوره نساء، آیه های 48، 116؛ سوره انعام، آیه های 79، 106؛ سوره یونس، آیه 105؛ سوره حجر، آیه 94؛ سوره قصص، آیه 87؛ سوره روم، آیه 31؛ سوره فصلت، آیه60؛ سوره توبه، آیه های 5، 36؛ سوره بیّنه، آیه 6؛ سوره احزاب، آیه 73 و سوره فتح، آیه6. 2. سوره انعام، آیه های 19، 78؛ سوره توبه، آیه های 3، 114؛ سوره هود، آیه های 35، 54؛ سوره یونس، آیه 41؛ سوره شعرا، آیه 216؛ سوره زخرف، آیه 26) 3. مقام معظم رهبری-پیام به کنگره‌ی عظیم حج-4/2/1375 منابع: 1. leader-khamenei.com 2. encyclopaediaislamica.com منبع نشریه ماوی 1.8.91 منبع عکس:خبرگزاری قدس

.