ضرورت مدیریت فناوری اطلاعات در خانواده

*جلال محمدی خانقاه، دانشجوی کارشناس ارشد مدیریت فناوری اطلاعات

رایانه محصول حیرت انگیز تفکر بشری، طی سالیان اخیر به نحوی شگفت انگیز وارد ساختار زندگی انسان ها شده است. ورود این ماشین متفکر به عرصه حیات آدمی، اساس زندگی را دگرگون ساخته و معضلات ناشی از زندگی در جوامع انسانی را که نیازمند حفظ و دسترسی به اطلاعات گسترده و نیز تسریع در تبادل این اطلاعات است ، با سرعت و دقتی بسیار بالا مرتفع کرده است . امروزه دنیای داده و رایانه در عصر اطلاعات و ارتباطات به نیازهای اطلاعاتی مردم، گروه ها ، سازمان ها و خانواده ها به سرعت پاسخ می دهد و این امر به نوعی موجب وابستگی جوامع انسانی به این دنیای نوین شده است که هر لحظه نیز بر این وابستگی افزوده می شود . از این رو پیشبرد تعاملات جهانی امروز که مبتنی بر فضای سایبری ( cyber space) است بدون استفاده از این ابزار کار آمد ، تقریبا نا ممکن به نظر میرسد . در واقع فناوری اطلاعات، با تار و پود زندگی اشخاص در هم آمیخته و ابعاد تازه و پیچیده تری به خود می گیرد. فناوری اطلاعات با تمام ابزارهایش مانند اینترنت ، لب تاپ ، تبلت ، موبایل و ... اکنون مهمان ناخوانده خانواده هاست. توانمندی فناوری اطلاعات، بسیاری از کارهای روزمره را که انجام آن مستلزم صرف وقت و هزینه های اقتصادی گزافی است، تسهیل کرده است. اعضای خانواده می توانند با اتصال به بستر جهانی اینترنت در فضای مجازی به راحتی در این دهکده کوچک جهانی به اقصی نقاط دنیا سفر کنند و با دوستان خود ملاقات داشته باشند، دوستان جدیدی بیابند و یا ازآخرین اخبار سیاسی ،اقتصادی ، وضعیت آب و هوا ، ترافیک و .. با خبر شوند . در سالهای نه چندان دور وقتی تلویزیون وارد خانه ها شد همه با آغوشی گرم از این عضو جدید استقبال کردند ولی چندی نگذشت که کارشناسان اجتماعی و روانشناسان، خطرات استفاده نادرست آنرا گوشزد کردند. هم اکنون اینترنت بیش از سایر رسانه ها زیر ذره بین قرار گرفته و تبعات بیشتری برای آن برشمرده شده است. با فراگیر شدن این تکنولوژی ، افراد ساعات بیشتری را به فضای مجازی اختصاص می دهند و آن را جایگزین تعامل با سایر افراد کرده اند و این تهدید، به راحتی قابل چشم پوشی نیست. فضای سایبر که محیطی مخفی ،آزاد و نا محدود است احتیاج به نظم و مقررات دارد، در غیراینصورت، هر صفحه آن می تواند صحنه جرم و آشفتگی علیه بنیان خانواده باشد. ابعاد فرهنگی و اجتماعی فناوری های نوین انتقال و انتشار فرهنگ غربی، بسترسازی برای تهاجم فرهنگی، چالشهای انتقادی ستیزهجویانه در مباحث اعتقادی و اخلاقی و ایجاد محرکهای قومی برای تبادلات فرهنگی غیر قابل کنترل، بعد فرهنگی فناوری های نوین اطلاعات و ارتباطات است. ارتباط نامتعارف اقشار جوان، وقوع جرائم رایانه ای و اینترنتی، گسست بین نسلی، انحرافات اخلاقی و فردی، پنهان سازی هویت، تغییر نقش های اجتماعی، اعتیاد اینترنتی و تهدید بنیان خانواده نیز بعد اجتماعی این فناوری ها شناخته شده است. اعضای یک خانواده پس از گذران یک روز کاری و خستگی های ناشی ازآن به خانه بر می گردند. جمع خانوادگی، فرصت مغتنمی است تا استرس و فشارهای عصبی بیرون از خانه کاسته شود و انرژی دوباره ذخیره گردد. ولی امروزه IT جایگزین بی رحم برای اتباطات چهره به چهره اعضای خانواده می شود و خلاء عاطفی افراد ترمیم نمی شود. چنین به نظر می رسد ما در خدمت فناوری ها هستیم نه آنها در خدمت ما . یکی دیگر از مضرات استفاده بی رویه از اینترنت تهدید برای سلامت جسمانی است . استفاده نادرست از این فناوری موجب صدمات غیر قابل جبران بینائی ، شنوائی و عضلات کمر و گردن می شود . همچنین کاربران اینترنت علی رغم ایجاد ارتباط در فضای مجازی ، از تعاملات اجتماعی محروم بوده و به مرور زمان سرخورده و افسرده می شوند. مطالعات نشان می دهد اینترنت، جامعه گرائی و وابستگی به خانواده را کاهش می دهد. آنچه مسلم است استفاده از IT مردم را جامعه گراتر نمی کند ، بلکه سطح بالاتری از حضور کاربران در فضای مجازی را رقم می زند. اینجاست که لزوم مدیریت فناوری اطلاعات در حوزه خانواده احساس شده و ضروری به نظر می رسد. به نظر می رسد یکی از اقدمات ضروری برای کنترل دنیای نامحدود مجازی، افزایش دانش خانواده ها در برابر تهدیدات ناشی از این شرایط جدید می باشد . جامعه ایرانی یک جامعه خانواده محور است و بخش اعظمی از تعالیم آموزشی و پرورشی ما در دامان خانواده شکل می گیرد. بر همین اساس همه ما موظفیم با آموزش به فرزندان ، فرهنگ استفاده صحیح از ITرا بیاموزیم. همچنین بر اساس آموزه های دینی، اجازه ندهیم دیدو بازدید های مجازی جایگزین صله رحم که سنت نیک پیامبر اکرم(ص) بوده، شود که خداوند شرط طول عمر و افزایش روزی را در این سنت حسنه قرارداده است.