او با رنج ها و مصیبت های طاقت فرسای پدر بزرگوار و عمه عزیزش زینب کبری بعد از واقعه غم بار کربلا دم ساز بوده است.
جایگاه علمى امام محمد باقر(ع)
امام
محمد بن علی بن الحسین (ع)، ملقب به «باقر العلوم» بود. این لقب از آن جهت
بود که امام محمد باقر (ع)، مجهولات و نادانسته های علم را می شکافت،
تاریکی جهل را می درید، در دریای علم غوطه ور می شد، نور علم می پراکند و
گهرهای فراوان از دریای جوشان علم به شیفتگان و پیروان خود می بخشید. بدین
جهت ایشان را «باقر العلوم»، یعنی شکافنده دریچه های علم می خواندند.
تسخیر دانش
دانش امام باقر(ع) نیز همانند دیگر امامان از سرچشمه وحی بود. در کتاب های
تراجم اهل سنت با صراحت از شخصیت علمی و معنوی امام باقر(ع) ستایش و تمجید
شده است. در زمان امام باقر(ع) که خلفای اموی درگیر مشکلات داخلی و
انحرافات فکری و اجتماعی و اخلاقی خود و مردم بودند، امام(ع) توانست
«دانشگاه اسلامی مدینه» را پایه ریزی کند. که در زمان امام صادق(ع) به صورت
دانشکده هایی در تمام زمینه های علمی، کارآمد شد. از جمله تربیت یافتگان
این مکتب، افرادی مانند: محمد بن مسلم، زراره بن اعین، حمران بن اعین،
اَبانِ بن تَغْلِب، جابر بن عبدالله انصاری، عبدالله ابی یعفور، کمیت اسدی،
ابوبصیر، هشام بن سالم و برید بن معاویه عجلی بودند.(1)
دوران زندگی
امام، در تاریخ تفکر از اهمیت به سزایی برخوردار است. از مهم ترین دوران
امام باقر(ع) می توان به پیدایش مذاهب کلامی چون مرجئه و معتذله و خوارج،
آشنایی مسلمانان با آرای ادیان دیگر، حضور پراکنده پیروان دیگر ادیان در
میان مسلمانان، ظهور اختلافات فقهی بر اثر عدم دسترسی فقهای متأخر به سنت
نبوی به واسطه ممنوعیت طولانی روایت و کتابت حدیث، انحراف عملی و فکری سران
سرزمین اسلامی از تعالیم پیامبر(ص) و توجیه حکومتِ امویان از طریق ارائه
ناقص و تحریف شده تعالیم اسلام اشاره کرد.
ازآن جا که عصر امام
باقر(ع)، عصر برخورد اندیشه های اسلامی و غیراسلامی بود، مناظره های زیادی
بین دانشمندان ادیان مختلف با امام از سوی حکمرانان بنی امیه سازمان دهی شد
که امام(ع) همچون سدی استوار در برابر نفوذ عقاید باطل آنان ایستادگی می
نمود و پایگاه های فکری و عقیدتی آنان را در هم می کوبید.
کیفیت و زمان شهادت امام باقر(ع)
در
مورد نحوه شهادت امام باقر(ع) گزارش ها و روایات متفاوتی ذکر شده است که
صحیح ترین و قابل قبول ترین آنها، خورانده شدن زهر از طریق غذا به دستور
هشام بن عبدالملک است که امام(ع) بر اثر آن مسموم شده و بعد از چند روز
رحلت فرمودند (2).حضرت در روز دوشنبه 7 ذیحجه سال 114 هجری و در سن 75سالگی
به فیض شهادت رسیدند و در قبرستان بقیع مدفون شدند(3). مدت امامتشان حدود
91 سال و 2ماه بود و البته برخی از مورخین 81 سال هم نقل کرده اند (4).
پی نوشت:
1. حسنعلی آقازاده، شیوه امام باقر در مبارزه با انحراف، فرهنگ کوثر، ش 66، ص 20
2. محمدباقر مجلسی، جلاءالعیون، ص 513؛ عباسقلی خان سپهر، ناسخ التواریخ، ج2، ص334.
3. علی بن عیسی اربلی، کشف الغمه، ج2، ص322.
4. احمدبن محمد ابن خلکان، و فیات الاعیان، ج4، ص174.
منابع:
1. باشگاه اندیشه
2. پایگاه اطلاع رسانی حوزه
پایگاه اهل بیت علیهم السلام
منبع نشریه داخلی قوه قضاییه ماوی
|
|
. |
کیفیت نماز یکشنبه ماه ذی القعده:
«بدانکه این ماه اوّل ماههاى حرام است که حق تعالى در قرآن مجید ذکر فرموده و سیّد بن طاوس روایتى نقل کرده که ذى القعده محلّ اجابت دعا است در وقت شدّت و در روز یکشنبه این ماه نمازى با فضیلت بسیار از رسول خداصَلَّى اللَّهِ عَلِیهِ وَاله روایت کرده که مجملش آن است که هر که آن را بجا آورد توبه اش مقبول و گناهش آمرزیده شود و خصماء او در روز قیامت از او راضى شوند و با ایمان بمیرد و دینش گرفته نشود و قبرش گشاده و نورانى گردد و والدینش ازاو راضى گردند و مغفرت شامل حال والدین او و ذریّه او گردد و توسعه رزق پیدا کند و ملک الموت با او دروقت مردن مداراکند وبه آسانى جان او بیرون شود و کیفیّت آن چنان است که در روز یکشنبه غسل کند و وضو بگیرد و چهار رکعت نماز گذارد در هر رکعت حمد یک مرتبه و قُلْ هُوَ اللّهُ اَحَدٌ سه مرتبه و مُعَوَّذَتَیْن یک مرتبه پس استغفار کند هفتاد مرتبه و ختم کند استغفار را به لا حَوْلَ وَلا قُوَّةَ اِلاّ بِاللّهِ الْعَلىِّ الْعَظیمِ پس بگوید: یا عَزیزُ یا غَفّارُ اغْفِرْ لى ذُنُوبى وَذُنُوبَ جَمیعِ المُؤ مِنینَ وَالْمُؤ مِناتِ فَاِنَّهُ لا یَغْفِرُالذُّنُوبَ اِلاّ اَنْتَ.»
منبع: کتاب مفاتیح الجنان
قال الباقر علیه السلام: بنى الاسلام على خمسة اشیاء، على الصلوة و الزکاة و الحج و الصوم و الولایه. امام باقر علیه السلام فرمود: اسلام بر پنج چیز استوار است، برنماز و زکات حج و روزه و ولایت (رهبرى اسلامى).فروع کافى، ج 4 ص 62، ح
1 قال الصادق علیه السلام: انما فرض الله الصیام لیستوى به الغنى و الفقیر. امام صادق علیه السلام فرمود: خداوند روزه را واجب کرده تا بدین وسیله دارا و ندار (غنى و فقیر) مساوى گردند. من لا یحضره الفقیه، ج 2 ص 43، ح 1 قال امیرالمومنین علیه السلام: فرض الله ... الصیام ابتلاء لاخلاص الخلقامام على علیه السلام فرمود: خداوند روزه را واجب کرد تا به وسیله آن اخلاص خلق را بیازماید. نهج البلاغه، حکمت 252 قال الرضا علیه السلام: انما امروا بالصوم لکى یعرفوا الم الجوع و العطش فیستدلوا على فقر الاخر. امام رضا علیه السلام فرمود: مردم به انجام روزه امر شدهاند تا درد گرسنگى و تشنگى را بفهمند و به واسطه آن فقر و بیچارگى آخرت را
بیابند. وسائل الشیعه، ج 4 ص 4 ح 5 علل الشرایع، ص 10 قال رسول الله صلى الله علیه و آله لکل شیئى زکاة و زکاة الابدان الصیام. رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود: براى هر چیزى زکاتى است و زکات بدنها روزه است. الکافى، ج 4، ص 62، ح 3 قال رسول الله صلى الله علیه و آله: الصوم جنة من النار. رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود: روزه سپر آتش (جهنم) است. «یعنى بواسطه روزه گرفتن انسان از آتش جهنم در امان خواهد بود.» الکافى، ج 4 ص 162 الصوم فى الحر جهاد. رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود: روزه گرفتن در گرما، جهاد است. بحار الانوار، ج 96، ص 257 قال امیرالمومنین علیه السلام صوم النفس عن لذات الدنیا انفع الصیام. امیرالمومنان على علیه السلام فرمود: روزه نفس از لذتهاى دنیوى سودمندترین روزههاست. غرر الحکم، ج 1 ص 416 ح 64 قال امیرالمومنین علیه السلام الصیام اجتناب المحارم کما یمتنع الرجل من الطعام و الشراب. امام على علیه السلام فرمود: روزه پرهیز از حرامها است همچنانکه شخص از خوردنى و نوشیدنى پرهیز مىکند. بحار ج 93 ص 249 قال امیرالمومنین علیه السلام صوم القلب خیر من صیام اللسان و صوم اللسان خیر من صیام البطن. امام على علیه السلام فرمود: روزه قلب بهتر از روزه زبان است و روزه زبان بهتر از روزه شکم است. غرر الحکم، ج 1، ص 417، ح 80 قال الصادق علیه السلام اذا صمت فلیصم سمعک و بصرک و شعرک و جلدک. امام صادق علیه السلام فرمود: آنگاه که روزه مىگیرى باید چشم و گوش و مو و پوست تو هم روزهدار باشند.«یعنى از گناهان پرهیز کند.» الکافى ج 4 ص 87، ح 1 عن فاطمه الزهرا سلام الله علیها ما یصنع الصائم بصیامه اذا لم یصن لسانه و سمعه و بصره و جوارحه. حضرت زهرا علیها السلام فرمود: روزهدارى که زبان و گوش و چشم و جوارح خود را حفظ نکرده روزهاش به چه کارش خواهد آمد. بحار، ج 93 ص 295 قال الباقر علیه السلام لا صیام لمن عصى الامام و لا صیام لعبد ابق حتى یرجع و لا صیام لامراة ناشزة حتى تتوب و لاصیام لولد عاق
حتى یبر. امام باقر علیه السلام فرمود: روزه این افراد کامل نیست: 1 - کسى که امام (رهبر) را نافرمانى کند. 2 - بنده فرارى تا زمانى که برگردد. 3 - زنى که اطاعتشوهر نکرده تا اینکه توبه کند. 4 - فرزندى که نافرمان شده تا اینکه فرمانبردار شود. بحار الانوار ج 93، ص 295. قال امیرالمومنین علیه السلام کم من صائم لیس له من صیامه الا الجوع و الظما و کم من قائم لیس له من قیامه الا السهر و العناء. امام على علیه السلام فرمود: چه بسا روزهدارى که از روزهاش جز گرسنگى و تشنگى بهرهاى ندارد و چه بسا شب زندهدارى که از نمازش جز
بیخوابى و سختى سودى نمىبرد. نهج البلاغه، حکمت 145 عن الصادق علیه السلام فى قول الله عزوجل «واستعینوا بالصبر و الصلوة» قال: الصبر الصوم. امام صادق علیه السلام فرمود: خداوند عزو جل که فرموده است: از صبر و نماز کمک بگیرید، صبر، روزه است. وسائل الشیعه، ج 7 ص 298، ح 3 قال الصادق علیه السلام صدقه درهم افضل من صیام یوم. امام صادق علیه السلام فرمود یک درهم صدقه دادن از یک روز روزه مستحبى برتر و والاتر است. وسائل الشیعه، ج 7 ص 218، ح 6 قال رسول الله صلى الله علیه و آله: قال الله تعالى الصوم لى و انا اجزى به رسول خدا فرمود خداى تعالى فرموده است: روزه براى من است و من پاداش آن را مىدهم. وسائل الشیعه ج 7 ص 294، ح 15 و 16 ; 27 و 30 قال رسول الله صلى الله علیه و آله من منعه الصوم من طعام یشتهیه کان حقا على الله ان یطعمه من طعام الجنة و یسقیه من شرابها. رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود: کسى که روزه او را از غذاهاى مورد علاقهاش باز دارد برخداست که به او از غذاهاى بهشتى بخورانند و از
شرابهاى بهشتى به او بنوشاند. بحار الانوار ج 93 ص 331 قال رسول الله صلى الله علیه و آله طوبى لمن ظما او جاع لله اولئک الذین یشبعون یوم القیامة رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود: خوشا بحال کسانى که براى خدا گرسنه و تشنه شدهاند اینان در روز قیامتسیر مىشوند. وسائل الشیعه، ج 7 ص 299، ح2. قال الصادق علیه السلام من صام لله عزوجل یوما فى شدة الحر فاصابه ظما و کل الله به الف ملک یمسحون وجهه و یبشرونه حتى اذا
افطر. امام صادق علیه السلام فرمود: هر کس که در روز بسیار گرم براى خدا روزه بگیرد و تشنه شود خداوند هزار فرشته را مىگمارد تا دستبه
چهره او بکشند و او را بشارت دهند تا هنگامى که افطار کند. الکافى، ج 4 ص 64 ح 8; بحار الانوار ج 93 ص 247 قال الصادق علیه السلام للصائم فرحتان فرحة عند افطاره و فرحة عند لقاء ربه امام صادق علیه السلام فرمود: براى روزه دار دو سرور و خوشحالى است: 1 - هنگام افطار 2 - هنگام لقاء پروردگار (وقت مردن و در قیامت) وسائل الشیعه، ج 7 ص 290 و 294 ح6 و 26. قال رسول الله صلى الله علیه و آله ان للجنة بابا یدعى الریان لا یدخل منه الا الصائمون. رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود: براى بهشت درى استبنام (ریان) که از آن فقط روزه داران وارد مىشوند. وسائل الشیعه، ج 7 ص 295، ح31. معانى الاخبار ص 116 قال الکاظم (علیه السلام) دعوة الصائم تستجاب عند افطاره امام کاظم (علیه السلام) فرمود: دعاى شخص روزهدار هنگام افطار مستجاب مىشود. بحار الانوار ج 92 ص 255 ح 33. قال رسول الله (صلى الله علیه و آله) الشتاء ربیع المومن یطول فیه لیله فیستعین به على قیامه و یقصر فیه نهاره فیستعین به على صیامه. رسول خدا (صلى الله علیه و آله) فرمود: زمستان بهار مومن است از شبهاى طولانىاش براى شب زندهدارى واز روزهاى کوتاهش براى روزه دارى بهره
مىگیرد. وسائل الشیعه، ج 7 ص 302، ح 3. قال الصادق (علیه السلام) من جاء بالحسنة فله عشر امثالها من ذلک صیام ثلاثة ایام من کل شهر. امام صادق علیه السلام فرمود: هر کس کار نیکى انجام دهد ده برابر آن پاداش دارد و از جمله آنها سه روز روزه در هر ماه است. وسائل الشیعه، ج 7، ص 313، ح 33 قال الکاظم (علیه السلام) رجب نهر فى الجنه اشد بیاضا من اللبن و احلى من العسل فمن صام یوما من رجب سقاه الله من ذلک النهر. امام کاظم (علیه السلام) فرمود: رجب نام نهرى است در بهشت از شیر سفیدتر و از عسل شیرینتر هرکس یک روز از ماه رجب را روزه بگیرد
خداوند از آن نهر به او مىنوشاند. من لا یحضره الفقیه ج 2 ص 56 ح 2 وسائل الشیعه ج 7 ص 350 ح 3 من صام ثلاثة ایام من اخر شعبان و وصلها بشهر رمضان کتب الله له صوم شهرین متتابعین. امام صادق (علیه السلام) فرمود: هر کس سه روز آخر ماه شعبان را روزه بگیرد و به روزه ماه رمضان وصل کند خداوند ثواب روزه دو ماه پى در
پى را برایش محسوب مىکند. وسائل الشیعه ج 7 ص 375،ح 22 قال الصادق (علیه السلام) من فطر صائما فله مثل اجره امام صادق (علیه السلام) فرمود: هر کس روزه دارى را افطار دهد، براى او هم مثل اجر روزه دار است. الکافى، ج 4 ص 68، ح 1 قال الکاظم (علیه السلام) فطرک اخاک الصائم خیر من صیامک. امام کاظم (علیه السلام) فرمود: افطارى دادن به برادر روزه دارت از گرفتن روزه (مستحبى) بهتر است. الکافى، ج 4 ص 68، ح 2 قال الصادق (علیه السلام) من افطر یوما من شهر رمضان خرج روح الایمان منه امام صادق (علیه السلام)فرمود: هر کس یک روز ماه رمضان را (بدون عذر)، بخورد - روح ایمان از او جدا مىشود وسائل الشیعه، ج 7 ص 181، ح 4 و 5 من لا یحضره الفقیه ج 2 ص 73، ح 9 قال امیرالمومنین شهر رمضان شهر الله و شعبان شهر رسول الله و رجب شهرى امام على (علیه السلام) فرمود: رمضان ماه خدا و شعبان ماه رسول خدا و رجب ماه من است. وسائل الشیعه، ج 7 ص 266، ح 23. قال رسول الله (صلى الله علیه و آله) ... و هو شهر اوله رحمة و اوسطه مغفرة و اخره عتق من النار. رسول خدا (صلى الله علیه و آله) فرمود: رمضان ماهى است که ابتدایش رحمت است و میانهاش مغفرت و پایانش آزادى از آتش جهنم. بحار الانوار، ج 93، ص 342 قال رسول الله (صلى الله علیه و آله) ان ابواب السماء تفتح فى اول لیلة من شهر رمضان و لا تغلق الى اخر لیلة منه رسول خدا (صلى الله علیه و آله) فرمود: درهاى آسمان در اولین شب ماه رمضان گشوده مىشود و تا آخرین شب آن بسته نخواهد شد. بحار الانوار، ج 93، ص 344 قال رسول الله (صلى الله علیه و آله) لو یعلم العبد ما فى رمضان لود ان یکون رمضان السنة رسول خدا (صلى الله علیه و آله) فرمود: اگر بنده «خدا» مىدانست که در ماه رمضان چیست [چه برکتى وجود دارد] دوست مىداشت که تمام سال،
رمضان باشد. بحار الانوار، ج 93، ص 346 قال الرضا (علیه السلام) من قرا فى شهر رمضان ایة من کتاب الله کان کمن ختم القران فى غیره من الشهور. امام رضا (علیه السلام) فرمود: هر کس ماه رمضان یک آیه از کتاب خدا را قرائت کند مثل اینست که درماههاى دیگر تمام قرآن را بخواند. بحار الانوار ج 93، ص 346 قال الصادق (علیه السلام) راس السنة لیلة القدر یکتب فیها ما یکون من السنة الى السنة. امام صادق (علیه السلام) فرمود: آغاز سال (حساب اعمال) شب قدر است. در آن شب برنامه سال آینده نوشته مىشود. وسائل الشیعه، ج 7 ص 258 ح 8 قیل لابى عبد الله (علیه السلام) کیف تکون لیلة القدر خیرا من الف شهر؟ قال: العمل الصالح فیها خیر من العمل فى الف شهر لیس فیها لیلة
القدر. از امام صادق (علیه السلام) سوال شد: چگونه شب قدر از هزار ماه بهتر است؟ حضرت فرمود: کار نیک در آن شب از کار در هزار ماه که در آنها شب قدر نباشد بهتر است. وسائل الشیعه، ج 7 ص 256، ح 2 قال الصادق (علیه السلام) التقدیر فى لیلة تسعة عشر و الابرام فى لیلة احدى و عشرین و الامضاء فى لیلة ثلاث و عشرین. امام صادق (علیه السلام) فرمود: برآورد اعمال در شب نوزدهم انجام مىگیرد و تصویب آن در شب بیست ویکم و تنفیذ آن در شب بیستسوم. وسائل الشیعه، ج 7 ص 259 عن فضیل بن یسار قال: کان ابو جعفر (علیه السلام) اذا کان لیلة احدى و عشرین و لیلة ثلاث و عشرین اخذ فى الدعا حتى یزول اللیل
فاذا زال اللیل صلى. فضیل بن یسار گوید: امام باقر (علیه السلام) در شب بیست و یکم و بیستسوم ماه رمضان مشغول دعا مىشد تا شب بسر آید و آنگاه
که شب به پایان مىرسید نماز صبح را مىخواند. وسائل الشیعه، ج 7، ص 260، ح 4 قال الصادق (علیه السلام) ان من تمام الصوم اعطاء الزکاة یعنى الفطرة کما ان الصلوة على النبى (صلى الله علیه و آله) من تمام الصلوة. امام صادق (علیه السلام) فرمود: تکمیل روزه به پرداخت زکاة یعنى فطره است، همچنان که صلوات بر پیامبر (صلى الله علیه و آله) کمال نماز
است. وسائل الشیعه، ج 6 ص 221، ح 5 چهل حدیث روزه 1-پایههاى اسلام
2-فلسفه روزه
3-روزه آزمون اخلاص
4-روزه یاد آور قیامت
5-روزه زکات بدن
6-روزه سپر آتش
7-اهمیت روزه
8-روزه نفس
9-روزه واقعى
10-برترین روزه
11-روزه چشم و گوش
12-روزه اعضا و جوارح
13-روزه ناقص
14-روزه بى ارزش
15-روزه و صبر
16-روزه و صدقه
17-پاداش روزه
18-جرعه نوشان بهشت
19-خوشا بحال روزه داران
20-مژده به روزهداران
21-شادى روزه دار
22-بهشت و باب روزهدارن
23-دعاى روزهداران
24-بهار مومنان
25-روزه مستحبى
26-روزه ماه رجب
27-روزه ماه شعبان
28-افطارى دادن(1)
29-افطارى دادن (2)
30-روزه خوارى
31-رمضان ماه خدا
32-رمضان ماه رحمت
33-فضیلت ماه رمضان
34-اهمیت ماه رمضان
35-قرآن و ماه رمضان
36-شب سرنوشتساز
37-برترى شب قدر
38-تقدیر اعمال
39-احیاء شب قدر
40-زکات فطره